فیستول چیست؟
شاید برای شما هم این سوال مطرح شده که فیستول چیست؟ فیستول هر گونه ارتباط غیر طبیعی بین دو اندام یا بافت از بدن است. فیستول می تواند در هر بخشی از بدن ایجاد شود, ولی اصلی ترین محل ایجاد آن در مقعد است. برای اینکه شناخت کافی از ایجاد فیستول داشته باشید در ادامه سعی می کنیم آن را به صورت خلاصه توضیح دهیم.
مجرای مقعد در بخش پایانی دستگاه گوارش قرار دارد. این مجرا بین دو دریچه عضلانی دایره ای شکل, که دریچه داخلی و خارجی مقعد هستند قرار گرفته است. دریچه داخلی دارای عضله هایی صاف و غیر ارادی است و دریچه خارجی دارای عضله های اسکلتی که ارادی هستند.
عضله های این دو دریچه با هم کار می کنند و مجرای مقعد را حمایت می کنند. بین این دو دریچه, غده هایی هست که کارشان ریختن ترشحاتی به درون مجرای مقعد است. اگر خروجی یکی از این غده ها مسدود شود, مجرای مقعد شروع به ایجاد عفونت و چرک می کند.
وقتی که کسی به فیستول مقعدی مبتلا می شود, تونلی کوچک, باریک و غیرطبیعی در بخش انتهایی راست روده مشاهده می شود که در واقع بین دیوار مخاطی درون مجرای مقعد و پوست آن ایجاد شده است. این تونل راه خودش را تا سطح بیرونی باز پوست باز می کند.
علت بوجود آمدن فیستول مقعدی
علت به وجود آمدن فیستول مقعدی, عفونت در ناحیه مقعد و جمع شدن چرک در بافت های اطراف آن است. چرک های عفونی پست سر خودشان باعث ایجاد یک تونل کوچک و باریک می شوند که تا سطح پوست کشیده می شود. درست است که هر آبسه یا عفونتی باعث فیستول نمی شود. ولی کسانی که به فیستول مبتلا شده اند و مداوای درست و حسابی نکردند می توانند دوباره به این عفونت ها مبتلا شوند. که این عفونت و آبسه ها می تواند فیستول را دوباره در آنها ایجاد کند.
چرک ها و ترشح های مدفوع هم می توانند از این تونل ها عبور کنند و خودشان را به سطح پوست برسانند. عفونتی که علت آن از آبسه ها باشد احتمال دارد به همه جای بدن سرایت کند و بیمار را به خطر بیندازد. آبسه هم می تواندبر اثر باکتری ها یا ماندن کمی مدفوع در غده ها به وجود بیاد. این نکته را هم بدانید که خود بیمار در ایجاد آبسه ها نقشی ندارد.
عفونت ها هم ممکن است از طریق اسهال مزمن, یبوست, کولیت یا التهاب روده ایجاد شود. داشتن یک عمل جراحی هم یکی از علت های به وجود آمدن فیستول است. در حالت کلی همه این علت ها می توانند باعث ایجاد پارگی هایی در مقعد شوند که منجر به بوجود آمدن فیستول مقعدی می شود.
بیماری فیستول در زنان
بیماری فیستول در زنان هم شایع است. از علت های مهم فیستول در زنان که هم فیستول مقعدی و هم فیستول واژن را شامل می شود, می توان به عوارض در حین زایمان, بیماری التهابی روده, سرطان یا پرتو درمانی, عمل جراحی, عفونت در حنجره یا مقعد, کیسه های آلوده در روده, مدفوع گیر افتاده در مقعد, عفونت به خاطر اچ آی وی و تجاوز اشاره کرد.
فیستول مقعدی در زنان هم منجر به جمع شدن میکروب ها در درون روده بزرگ می شود و آنها را راه تونل هایی باریک به سطح پوست راه می یابند. ممکن است این تونل های چرکی و عفونی باعث به وجود آمدن عفونت و آبسه چرکی شود که بعد از تخلیه آن ها درد هم کاهش می یابد.
فیستول در کودکان
فیستول در کودکان خیلی راحت تر و ساده تر از فیستول در بزرگترهاست. فیستول بزرگترها معمولا بیماری جدی است. ولی فیستول کودکان ساده تر است و دختر بچه ها کمتر از پسر بچه ها به آن مبتلا می شوند. این فیستول هیچ عارضه خاصی ندارد و تعداد کودکانی که فیستول آنها آبسه می شود خیلی کم است.
در کودکان و نوزادهایی که به اسهال مزمن مبتلا می شوند فیستول با زخم های سطحی بروز می کند. ناحیه فیستول در نوزادها متفاوت است و علت ان هم بیشتر از اینکه مربوط به فیستول باشد مربوط به وجود ترک ها و شقاق در مجرای مقعدی نوزادهاست.
تشخیص فیستول در کودکان هم کار سختی نیست و خود مادر می تواند با مشاهده جوش ها یا کورکی در اطراف مجرای مقعد کودک متوجه آن ها شود. این جوش با گذشت زمان کودک را اذیت می کنند و درست در زمان های خاصی شروع به درد می کنند و از آن ها چرک های سفید رنگی بیرون می آید. بهترین کار این است که مادر با مشاهده این علامت ها کودک را به یک متخصص جراحی دستگاه گوارش ببرد تا بهترین مداوا تجویز شود. شفا کلینیک بهترین متخصصان دستگاه گوارش را در خود جمع کرده است و شما به راحتی می توانید به دکترهای متخصص در یکجا دسترسی داشته باشید.
انواع فیستول
بیماری فیستول با توجه به شکل تونل ایجاد شده و نزدیکی آن به ناحیه دریچه های مجرای مقعد به ۵ نوع دسته بندی می شود. در ادامه سعی می کنیم انواع فیستول را برای شما توضیح دهیم.
فیستول اکسترا اسفنکتریک: این فیستول از راست روده شروع و به وسیله عضله لواتور آنی کف لگن به پوست ناحیه مقعد می رسد. نوجه کنید که این نوع فیستول از خط های دندانه دار ایجاد می شود و ممکن است از بیماری کرون یا یک بیماری التهابی مانند آپاندیس و یا آبسه به وجود بیاید.
فیستول سوپر اسفنکتریک: این فیستول از بین عضله های میان عضلات بندآر داخلی و خارجی آغاز می شود و به سمت بالا می رود و از عضله های پوبورکتالیس عبور می کند و در فاصله اندکی از محل بیرونی مقعد ایجاد می شود. احتمال ایجاد این نوع فیستول ۲۰ درصد است.
فیستول ترانس اسفنکتریک: این فیستول بین عضله های دریچه داخلی و خارجی و یا در پشت مقعد شروع می شود و از عضله بندآر خارجی عبور کرده و در فاصله اندکی و یا فاصله ای بیشتر از پوست ناحیه مقعد به بیرون می رود. امکان ایجاد این فیستول ۲۰ تا ۲۵ درصد است, و شکل ظاهری آن ‘U’ است، این نوع فیستول به فیستول نعل اسبی هم مشهور است.
فیستول اینتر اسفنکتریک: این فیستول در بین عضله های بندآر داخلی و خارجی آغاز می شود و با عبور از عضله اسفنکتر داخلی از ناحیه خیلی نزدیک به مقعد به بیرون می رود. این فیستول از دسته شایع فیستول است و احتمال ابتلا به آن ۵۵ تا ۷۰ درصد است.
فیستول زیرمخاطی: این فیستول به صورت سطحی از زیر مخاط عبور می کند. این تونل باعث ایجاد علامت های اذیت کننده ای مانند مشکلات پوستی و سوزش پوست، درد، التهاب و هم در برخی از بیماران علائم دیگری مانند خونریزی و ترشح در زمان عبور مدفوع را از خود نشان می دهد.
آیا فیستول منجر به سرطان می شود
خیلی ها از من می پرسند که آیا فیستول منجر به سرطان می شود؟ در جواب باید بگویم که در صورتی که فیستول زودتر درمان نشود, احتمال اینکه به سرطان منجر شود وجود دارد. درمان بیشتر فیستول ها راحت است. روش جراحی بهترین گزینه است که با بی حسی انجام می شود.
آبسه ها وقتی بیشتر شوند احتمال اینکه کانال مقعد پاره شود وجود دارد. این پارگی کانال مقعد می تواند بر اثر تروما, عفونت راست روده, سرطان و اشعه درمانی باشد.
ایا فیستول کشنده است
مداوای به موقع فیستول باعث می شود تا نشانه های عفونی این بیماری زیادتر شود و عفونت و آبسه در همه جای بدن ظاهر شود. به ویژه کسانی که سن بالایی دارند یا به بیماری قند و دیابت مبتلا هستند اگر به فیستول مبتلا شوند, می تواند خطر جانی برای بیمار داشته باشد.
خیلی ها از من می پرسند که درمان به موقع فیستول می تواند به بافت های روده و سایر اندام های بدن صدمه بزند؟ در جواب می گویم که بله می تواند. چون فیستول بیماری عفونی است که اگر معالجه نشود پیشرفت می کند و سایر بافت های بدن را هم عفونی و آبسه دار می کند و به آن ها هم سرایت می کند. من در شفا کلینیک منتظر شما هستم پس بدون هیچ معطلی خودتان را برای درمان بی خطر آماده کنید.
علائم فیستول مقعدی چیست؟
شاید برای شما هم سوال شده که علائم فیستول مقعدی چیست؟ اولین علامت شناخته شده فیستول ایجاد تونل های باریک و کوچک در ناحیه مقعدی است. وقتی کسی به فیستول مبتلا می شود هنگام تحریک روده بیمار احساس درد و ناراحتی می کند. بعد از اینکه بیمار مدفوع خود را دفع کرد ممکن است خونی هم بر روی مدفوع یا کاسه توالت مشاهده کند. در ادامه علائم فیستول مقعدی را به صورت خلاصه بیان می کنیم. اگر خواستید بیشتر و دقیق تر درباره علائم بدانید می توانید با ما در شفا کلینیک تماس بگیرید.
- بیرون آمدن ترشحات چرکی از یک یا دو سوراخ در کنار مجرای مقعد
- ایجاد برآمدگی ها در کنار مقعد
- داشتن احساس درد بعد از اجابت مزاج
- داشتن سوزش و خارش در کنار ناحیه مقعد
- عوض شدن رنگ پوست و تورم کنار ناحیه مقعد
از کجا بفهمیم فیستول داریم؟
فیستول هم مثل سایر بیماری ها با نشانه ها و علائمی خودش را نشان می دهد. این علائم با گذشت زمان بیشتر و شدیدتر می شوند. البته این نشانه ها با توجه به محل آن ها و از هر فردی به فرد دیگر متفاوت است.
ایجاد یک یا چند سوراخ ریز در اطراف ناحیه مقعد نشانه خطر خوبی برای این است که بفهمید فیستول دارید. البته باید این موضوع را پزشک متخصص تشخیص دهد. پس شما با مشاهده کوچکترین سوراخی در ناحیه مقعد یا ترشحات چرکی خودتان را به یک پزشک متخصص دستگاه گوارش و نشیمنگاه برسانید.
اگر بعد از دفع مدفوع خونی در روی مدفوع یا کاسه توالت مشاهده کردید هم معطل نکنید و به پزشک مراجعه کنید. پزشک با معاینه دقیق و پرسیدن سوالاتی از شما فیستول یا هر بیماری دیگری را در شما تشخیص خواهد داد. پزشکان ما در شفا کلینیک کاملا آماده هستند تا فیستول شما را تشخیص و راه درمانی مناسب را پیشنهاد کنند.
خب واقعا از کجا بفهمیم فیستول داریم؟ این کار که زیاد سخت نیست! جوابش راحته. فیستول هم مثل سایر بیماری ها یک سری نشانه ها و علائم ظاهری دارد که می توانید با دیدن آن ها بفهمید که فیستول دارید یا نه. این علائم ظاهری فیستول عبارتند از:
- بیرون آمدن ترشحات چرکی از یک یا دو سوراخ در کنار مجرای مقعد
- ایجاد برآمدگی ها در کنار مقعد
- داشتن احساس درد بعد از اجابت مزاج
- داشتن سوزش و خارش در کنار ناحیه مقعد
- عوض شدن رنگ پوست و تورم کنار ناحیه مقعد
روش های تشخیص فیستول
روش های تشخیص فیستول با علائم آن و معاینه دقیق پزشک است. از من می پرسند که چگونه فیستول را تشخیص بدهیم. من در جواب می گویم به علائمش نگاه کنید. شما با کمی دقت در علائم فیستول می توانید به راحتی فیستول خودتان را تشخیص دهید. اما هر چقدر هم در علائم دقیق شوید باز یک سری علائم هستند که از زاویه دید شما پنهان هستند. این هم تقصیر شما نست چون شما پزشک نیستند. وظیفه پزشک است که به صورت دقیق علائم فیستول را در شما تشخیص دهد. پس همین که پی به علائم جزیی ببرید کافی است بقیه علایم ها جدی و تشخیص ها را پزشک برای شما انجام می دهد.
برای تشخیص فیستول در شفا کلینیک از آزمایش هایی هم کمک می گیرند تا بتوانند محل دقیق فیستول را مشخص کنند و با توجه به محل آن درمان لازم را انجام دهند. روش های تشخیص فیستول به وسیله پزشک بسیار متنوع است در ادامه سعی می کنیم به این روش های تشخیصی به صورت خلاصه بپردازیم.
معاینه فیزیکی: با علائمی که بیمار برای پزشک توضیح می دهد و معاینه فیزیکی توسط پزشک, نوع و رشد فیستول مقعدی تشخیص داده می شود. در برخی زمان ها نیاز است برای معاینه دقیق, مقعد کاملا بررسی شود. پزشک با فشار آوردن به منافذ فیستول و لمس آنها میتواند میزان سفتی آنها را تشخیص دهد و به نتیجه قابل قبولی برسد.
آنوسکوپی: آنوسکوپی هم یک راه تشخیص فیستول است که در آن با کمک وسایلی می توان درون راست روده را معاینه کرد. با کمک این وسیله پزشک عکس روشنی از داخل مقعد در اختیار دارد و می تواند به راحتی راه درمانی مناسب را تجویز کند.
پروکتوسکوپی: این روش تشخیصی فیستول با کمک دستگاهی به نام پروکتوسکوپ انجام می شود که در آن یک لوله که دارای دوربین و نور است به بخش پایانی راست روده و مقعد فرستاده می شود. این دستگاه دردی برای بیمار ندارد و بیمار فقط فشار اندکی را تجربه می کند.
سونوگرافی: در این روش تشخیص فیستول از یک پروب یا مبدل اولتراسونیک کمک می گیرند تا درون مقعد را معاینه کنند. با استفاده از موج های صوتی اولتراسوند هم می توان عکس های مربوط به مشکلات ناحیه مقعد تشخیص داده می شود.
MRI: MRI هم یک روش غیرتهاجمی برای تشخیص فیستول است که در آن از بخش های مختلف بدن عکس هایی برداشته می شود. امواج مغناطیسی استفاده شده در ام آر ای مضر نیستند و به تشخیص اختلالات راست روده و فیستول مقعد کمک می کنند.
سیگموئیدوسکوپی: با این روش می توان بخش پایانی روده و مقعد را معاینه دقیق کرد. این روش به وسیله یک لوله منعطف و سبک که دارای دوربین است انجام می شود و برای تشخیص فیستول و سرطان راست روده و غده های راست روده بسیار مفید است.
ماده حاجب: در این روش هم یک ماده حاجب رقیق شده را به داخل فیستول تزریق می کنند تا وضعیت فیستول به صورت دقیق تشخیص داده شود.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
خوب زمان آن است که به دکتر مراجعه کنید. خیلی از شماها می پرسید که چه زمانی برای معالجه به پیش دکتر برویم؟ بهترین زمان برای مراجعه به دکتر درست زمانی است که کوچکترین تغییرات را در ناحیه مقعد خود مشاهده و احساس کنید. شما باید حتما با علائم فیستول آشنا باشید و آنها را در ناحیه مورد نظر جستجو کنید.
اولین علامتی به شما درباره داشتن فیستول هشدار می دهد, درد بعد از اجابت مزاج است. در صورتی که هنگام رفع حاجت احساس کردید در ناحیه مقعد دردی دارید, با مراجعه به دکتر می توانید از علت دقیق آن مطمئن شوید و اگر این درد بر اثر فیستول باشد دکتر آن را سریعا تشخیص می دهد و راهکار مناسب برای رفع آن را به شما پیشنهاد می دهد.
دومین علامت هشدار دهنده به شما سوزش و خارش هایی است که در ناحیه مقعد احساس می کنید. این علائم هم شما را باید به پیش دکتر متخصص هدایت کند. پس به هیچ وجه در برابر این علائم مقاومتی از خودتان نشان ندهید. با خودتان نگویید که این خارش ها و سوزش ها موقتی هستند و اگر کمی مقاومت کنم خود به خود از بین می روند. این علائم می تواند به بدتر شدن فیستول شما منتهی شوند و مجبور خواهید بود درد زیادی را تحمل کنید.
سومین علامت هشدار دهنده تغییر رنگ پوست و التهاب و تورم های اطراف مقعد است. تورم ها را که با لمس کردن می توانید احساس کنید و تغییر رنگ پوست تان را هم مشاهده کنید. با مشاهده و احساس این علائم هم به دکتر مراجعه کنید.
اگر تورم های این ناحیه بیشتر شوند با نظارت و دستور دکتر می توانید از چرک خشک کن تزریقی یا خوراکی کمک بگیرید. اگر دردتان هم زیاد باشد دکتر به شما داروهای تسکین دهنده تجویز می کند. در اکثر اوقات تورم ها بعد از یک هفته کاهش می یابند.
وقتی فیستول آبسه می زند به صورت خود به خود تخلیه نخواهد شد. به همین خاطر اگر آبسه یا عفونتی هم در ناحیه مقعد خود مشاهده کردید, خودتان را به یک پزشک زبده در زمینه بیماری های گوارشی و نشیمنگاهی برسانید. تنهاترین راه این آبسه ها این است که تخلیه شوند. تخلیه آبسه ها معمولا با بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می شود. بعد از اینکه این آبسه تخلیه شد درد شما هم کاهش خواهد یافت.
اگر با دیدن علائم ابتدایی فیستول به دکتر مراجعه نکنید و راهکارهایی ابتدایی را برای درمان سپری نکنید. کار شما به جراحی فیستول خواهد کشید. پزشکان ما در شفا کلینیک آماده اند تا به هر سوالی درباره فیستول جواب دهند و راه درمان شما را هموار و آسان تر کنند.
